1. Organy KAS

Organami KAS są: minister właściwy ds. finansów publicznych, Szef Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej, naczelnik urzędu skarbowego oraz naczelnik urzędu celno-skarbowego.
Kontrola celno-skarbowa, zastępująca postępowanie kontrolne, będzie prowadzona przez nowy organ jakim będzie naczelnik urzędu celno-skarbowego, który połączył funkcje naczelnika urzędu celnego oraz dyrektora urzędu kontroli skarbowej.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych koordynuje i współdziała w kształtowaniu polityki państwa w zakresie zadań KAS oraz może określać kierunki działania i rozwoju KAS, zaś rolę wiodącą z punktu widzenia realizacji zadań KAS przypisano Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej. Podstawowe zadania w procesie poboru danin realizuje naczelnik urzędu skarbowego. Do jego kompetencji należy pobór podatków, opłat oraz niepodatkowanych należności budżetowych oraz egzekucja administracyjna należności pieniężnych.
Naczelnik urzędu celno-skarbowego realizuje w szczególności zadania w zakresie wykonywania kontroli, obejmowania towarów procedurami celnymi, rozpoznawania, wykrywania, zapobiegania i zwalczania przestępstw skarbowych. Nadzór nad realizacją zadań wykonywanych przez naczelników urzędów administracji skarbowej i celno-skarbowych sprawuje dyrektor izby administracji skarbowej.

2. Uprawnienia organów celno-skarbowych

W ustawie o KAS znalazły się szczegółowe regulacje dotyczące zasad prowadzenia kontroli celno-skarbowej. Jej wszczęcie następuje z urzędu, na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia takiej kontroli, udzielonego kontrolującemu. W przypadku podejrzenia nieprzestrzegania przepisów prawa oraz wystąpienia okoliczności uzasadniających niezwłoczne podjęcie kontroli, może być ona wszczynana na podstawie okazywanej legitymacji służbowej.
Kontrola powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż 3 miesiące od dnia jej wszczęcia. Możliwe jest jednak przedłużenie czynności kontrolnych. W ciągu pierwszych 14 dni od dnia wszczęcia kontroli celno-skarbowej kontrolowanemu przysługiwać będzie prawo do złożenia korekty deklaracji.
Ustawa o KAS stanowi, że w trakcie kontroli celno-skarbowej inspektorom przysługuje szereg uprawnień, również takich, które nie przysługiwały w poprzednio obowiązującym stanie prawnym.
W ramach kontroli celno-skarbowej kontrolującym przysługuje uprawnienie do żądania akt, ewidencji, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli celno-skarbowej oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków, również w formie elektronicznej. Żądanie to może dotyczyć akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, a także dotyczących innego okresu niż objęty kontrolą, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich przechowywania przewidziany w odrębnych przepisach.
Kontrolującym przyznane zostało również prawo wstępu, przebywania i poruszania się na terenieoraz w budynku, lokalu lub innym pomieszczeniu kontrolowanego, dokonywanie oględzin oraz przeszukiwanie lokali, w tym lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń i miejsc oraz rzeczy, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych. Kontrolujący są uprawnieni do wstępu na teren kontrolowanego oraz poruszania się po tym terenie na podstawie legitymacji służbowej bez potrzeby uzyskiwania przepustki oraz nie podlegają rewizji osobistej przewidzianej w regulacjach wewnętrznych tej jednostki.
Kontrolujący podlegają przepisom o bezpieczeństwie i higienie pracy obowiązującym u kontrolowanego. Ponadto kontrolujący są uprawnieni do wydawania osobom trzecim poleceń określonego zachowania się, w granicach niezbędnych do wykonywania czynności, albo w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia. Jeżeli nie ma możliwości korzystania z dróg, funkcjonariusze są uprawnieni do przebywania i poruszania się po gruntach bez uzyskania zgody ich właścicieli lub użytkowników w czasie bezpośredniego pościgu, przy czym do rozpatrywania ewentualnych odszkodowań za wyrządzone szkody mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego.
Kontrolujący mogą również przeszukiwać lokale mieszkalne w celu znalezienia dowodów mających znaczenie dla prowadzonej kontroli celno-skarbowej, po uzyskaniu zgody właściwego prokuratora rejonowego. W przypadkach niecierpiących zwłoki kontrolujący mogą dokonać przeszukania, gdy zaistnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że dowody znajdują się w miejscu przeszukania, bez uprzedniej zgody prokuratora.
Przeszukanie takie podlega zatwierdzeniu przez właściwego prokuratora rejonowego. Funkcjonariusze w ramach kontroli celno-skarbowej są uprawnieni również do przeprowadzania rewizji towarów, wyrobów i środków przewozowych, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych, zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego.
Zatrzymywanie pojazdów może być dokonywane tylko przez umundurowanych funkcjonariuszy znajdujących się w pojeździe służbowym będącym w ruchu albo znajdujących się w pobliżu pojazdu służbowego. Po zatrzymaniu funkcjonariusz może kontrolować dokumenty i dane dotyczące pojazdu oraz osoby kierującej, jak i innych osób korzystających z pojazdu. Funkcjonariusze mogą również kontrolować dokumenty dotyczące przewożonych towarów, a także pobierać próbki paliwa ze zbiornika pojazdu. Dodatkowo kontrolujący mogą przeprowadzać rewizję przewożonego bagażu oraz dokonywać kontroli transportu drogowego na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Kontrolujący mają również prawo przesłuchiwania kontrolowanego lub świadków. Przesłuchanie kontrolowanego lub świadka będzie mogło nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Przesłuchanie będzie mogło być utrwalane. Kontrolujący mogą zasięgać opinii biegłych, zabezpieczać zebrane dowody, żądać przeprowadzania spisu z natury. Mogą również sporządzać szkice, kopiować, fotografować, filmować oraz dokonywać nagrań dźwiękowych, a także zbierać inne niezbędne materiały w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową.
Istotnym uprawnieniem kontrolujących jest przeszukanie osoby.
Jeżeli nie da się w inny sposób stwierdzić, czy osoba przewozi towary, co do których nie zostały spełnione wymogi przewidziane przepisami prawa, w szczególności jeżeli towary nie zostały przedstawione lub zgłoszone zgodnie z wymogami wynikającymi z przepisów prawa celnego, funkcjonariusz może dokonać przeszukania. Przeszukanie nie powinno naruszać godności osobistej osoby przeszukiwanej oraz powinno być przeprowadzone przez osobę tej samej płci, w warunkach wykluczających obecność osób postronnych. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że osoba ukrywa towary w swoim organizmie, będzie można skierować tę osobę na specjalistyczne badania lekarskie.

3. Podsumowanie

Wiele uprawnień kontrolujących wynikających z ustawy o KAS wymagać będzie z pewnością analizy pod kątem ich zgodności ze standardami konstytucyjnymi wynikającymi z Konstytucji, zwanej dalej „Konstytucją RP”, takimi jak: zasada równości, prawo do sądu czy nienaruszalność mieszkania.
Dostęp kontrolującego do nieruchomości kontrolowanego związany jest z zasadą demokratycznego państwa prawnego, z której wywiedziono zasadę praworządności, która na gruncie procedury podatkowej stanowi wyraz realizacji art. 47 Konstytucji RP, gdzie każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
Przeprowadzenie takich czynności wymaga zgody kontrolowanego lub prokuratora rejonowego.
Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Uprawnienia organów celno-skarbowych najdalej ingerujące w prawa i wolności obywatelskie dotyczą czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Czynności te obejmują obserwację, kontrolę operacyjną, przesyłkę niejawnie nadzorowaną, zakup kontrolowany i łapówkę kontrolowaną.
Istotną nowością są czynności operacyjno-rozpoznawcze w postaci zakupu kontrolowanego i łapówki kontrolowanej, polegające na dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub, którymi obrót jest zabroniony, a także na przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.