Polska nowelizacja od lipca 2018 r.

Ustawa nowelizująca przepisy ustawy o VAT od lipca 2018 r. wprowadza doń nowe jednostki redakcyjne, tj. art. 108a-108e [3] odnoszące się do mechanizmu podzielonej płatności i funkcjonowania rachunku VAT. Polski wariant mechanizmu podzielonej płatności (dalej jako MPP) opiera się o zautomatyzowany podział kwoty płatności brutto na poziomie banku komercyjnego odbiorcy przelewu już podczas dokonywania płatności za dany towar lub usługę przez nabywcę. Nabywca, sam będący podatnikiem VAT, wystawia wówczas jedno polecenie przelewu, a strumień elektronicznej płatności dzielony jest na kwotę netto i VAT. Ta część płatności, która zostanie zadeklarowana przez płacącego jako odpowiadająca wartości netto, zostanie w swobodnej dyspozycji odbiorcy, trafi bowiem na jego ROR. Ta część, która zostanie zadeklarowana jako kwota podatku VAT, zostanie przeniesiona przez bank na specjalne konto – rachunek VAT. Podatnicy korzystający z MPP zobowiązani będą wybrać całkiem nową formatkę złożenia dyspozycji przelewu – po zalogowaniu - się na internetową obsługę swojego ROR. Komunikat przelewu wymagał będzie podania dodatkowych informacji względem znanych z przelewów tradycyjnych. Oprócz nazwy odbiorcy i numeru rachunku bankowego (a nie rachunku VAT!), płacący zobowiązany będzie podać: NIP odbiorcy, numer opłacanej faktury, kwotę brutto płatności i kwotę VAT. Zgodnie z nowymi przepisami banki i SKOK-i nie będą weryfikowały poprawności deklarowanych wartości oraz ich proporcjonalności. Za rozdzielenie płatności odpowiadać będzie automatyczny system rozrachunkowy, wykorzystywany do danego rodzaju płatności (a więc komercyjny bank prowadzący ROR kontrahenta), przy czym system ten opierać się będzie wyłącznie na zadeklarowanych wartościach przez płacącego.
Polski ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie modelu manualnego podzielonej płatności, podobnego do występującego w Czechach. Czeski model wymaga od nabywcy samodzielnego rozdzielenia płatności poprzez dokonanie dwóch odrębnych poleceń przelewu – przelewu na wartość płatności netto skierowanego do sprzedawcy oraz osobnego przelewu na wartość samego podatku VAT, który powinien zostać zapłacony na rachunek VAT.

Czy MPP wpłynie na zasady wystawiania faktur?

Wprowadzenie MPP nie definiuje na nowo zasad wystawiania faktur i nowych treści tych dokumentów finansowo-podatkowych. Informacja co do numeru rachunku VAT nie jest eksponowana na żadnym stadium płatności, aż do momentu uznania rachunku rozliczeniowego kontrahenta, na rzecz którego dokonywana jest płatność. Polski ustawodawca podatkowy zdecydował się na wprowadzenie modelu zautomatyzowanego płatności, w ramach którego to komunikat przelewu – przy wykorzystaniu kosztownych technologii informatycznych – dokonywać będzie obciążenia na rachunku podstawowym do wysokości kwoty zadeklarowanej przez płacącego jako wartość VAT z faktury przy jednoczesnym uznaniu tą samą kwotą rachunku VAT. Dzięki temu modelowi jeśli płacący fakturę z wykazaną kwotą VAT zdecyduje się uregulować całą należność z wykorzystaniem MPP, wystawca dokumentu otrzyma całą należność brutto, którą na wyciągu bankowym stanowić będzie uznanie rachunku, ale jednocześnie zobaczy obciążenie swojego konta na kwotę zadeklarowanego VAT. W swobodnej dyspozycji podatnikom zostanie więc potencjalnie od kilku do kilkudziesięciu procent mniej bieżących środków finansowych. Nieodpowiednie planowanie podatkowe może zaś wpływać na płynność finansową przedsiębiorstwa.

Kto decyduje o zastosowaniu MPP?

Ustawodawca podatkowy pozostawił (przynajmniej w 2018 r.) swobodę wyboru w sposobie regulowania należności w obrocie gospodarczym. Co prawda ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła w 2017 r. obowiązek pośrednictwa rachunków płatniczych przy dokonywaniu lub przyjmowaniu płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą w każdym przypadku gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł, niemniej jednak ustawa o VAT nie wiąże sankcji podatkowych z niezastosowaniem MPP.
Jak stanowi dodany przepis art. 108a ustawy o VAT podatnik, który otrzymał fakturę z wykazanym VAT może zastosować MPP, ale nie jest to jego obowiązkiem. Co ważne, nowe rozwiązanie nadal opiera się na tym, że pełna odpowiedzialność za prawidłowe rozliczenie VAT spoczywa na podmiocie dokonującym dostawy towarów bądź świadczącym usługę. Wybór formy rozliczenia nie przenosi obowiązku podatkowego na płacącego, ani też nie pozbawia go prawa do odliczenia VAT naliczonego – nawet jeśli po dniu 1 lipca 2018 r. nie zdecyduje się na MPP. Taki kształt przepisów sprawia, że sprzedawca nie będzie wiedział jakiego wyboru co do formy rozliczenia (tradycyjnej czy podzielonej) dokona kontrahent będący podatnikiem VAT – aż do momentu uregulowania należności.

Rachunek VAT

Zgodnie z założeniami prawnymi całego mechanizmu, instytucje finansowe – banki i SKOK-i, otworzą do dnia 30 czerwca i będą prowadzić rachunki VAT dla przedsiębiorców od dnia 1 lipca 2018 r. Posiadacze rachunków zostaną poinstruowani o numerach swoich rachunków VAT, a także o sposobach i terminach informowania przez wskazane instytucje o wysokości salda na takim koncie. Ustawodawca sformalizował procedurę zamykania rachunków bieżących, a przez to także „podpiętych” pod te konta rachunków VAT. Również każde przeniesienie zgromadzonych środków z rachunku VAT na ROR (w innym trybie niż zapłata faktury lub uregulowanie VAT do urzędu skarbowego) wymagać będzie partycypacji naczelnika urzędu skarbowego.
Rachunek VAT stanowić będzie swoistą i solidną „skarbonkę” na VAT. Uznanie tego rachunku może odbyć się wyłącznie poprzez uregulowanie faktury przez kontrahenta; przekazanie kwot między rachunkami VAT tego samego posiadacza w tym samym banku; zwrot nadwyżki podatku naliczonego VAT nad należnym w specjalnym, atrakcyjnym 25-dniowym trybie. Wykorzystanie zgromadzonych środków może mieć zasadniczo na celu uregulowanie należności z faktur lub zobowiązania podatkowego do urzędu skarbowego. Ze środków zgromadzonych na rachunku VAT, nie można uregulować innych należności publicznoprawnych, w tym innych podatków niż VAT.

Dodatkowe korzyści dzięki MPP

Podatnik, który zdecyduje się na zastosowanie MPP do faktury dokumentującej nabycie tzw. towaru wrażliwego z załącznika nr 13 do ustawy o VAT, pozbywa się ryzyka wystąpienia solidarnej odpowiedzialności, o której mowa w art. 105a ustawy o VAT. Wobec każdego podatnika, wybierającego podzieloną płatność do danej faktury, organ podatkowy odstąpi od nakładania dodatkowego zobowiązania podatkowego w razie wystąpienia zaległości podatkowych. Zdecydowano się także na niestosowanie podwyższonych (do 150% standardowej stawki) odsetek od zaległości podatkowych w VAT w sytuacji, gdy co najmniej 95% podatku naliczonego w danym okresie rozliczeniowym zostanie uregulowana z zastosowaniem MPP. Dodatkowo, preferencyjny, przyspieszony zwrot VAT oraz możliwość zastosowania skonta za wcześniejszą płatność, mają mobilizować uczestników obrotu gospodarczego do stosowania nowej metody płatności.

Po co w Polsce MPP?

Odpowiedzi na pytanie o sens wprowadzenia dobrowolnego, aczkolwiek kosztownego dla Skarbu Państwa, mechanizmu podzielonej płatności, kilkakrotnie udzielił w swoich wyjaśnieniach minister właściwy ds. finansów publicznych. Odpowiadając na interpelację z 7 lutego 2017 r. nr 9614 wyjaśnił, że rozwiązania te ukierunkowane są na zmniejszenie rosnącej w ostatnich latach luki w podatku VAT, poprzez eliminację oszustw i nadużyć oraz poprawę ściągalności tego podatku. Mechanizm ten jest jednym ze sposobów gromadzenia należności podatkowych, a jednocześnie jednym z rozwiązań, które ma na celu eliminację oszustw i nadużyć oraz poprawę ściągalności podatku VAT (co przekłada się również na zmniejszenie luki w tym podatku). Wskazano także, że z punktu widzenia budżetu państwa, wprowadzenie omawianego rozwiązania, umożliwi organom podatkowym monitorowanie i blokowanie, w trybie egzekucyjnym, środków na rachunkach VAT.

Konkluzja

Nowy mechanizm płatności, choć jest dobrowolny, daje podatnikom atrakcyjne możliwości planowania podatkowego. Kluczowym jest, aby nie dopuścić do nadmiernego zgromadzenia środków na rachunku VAT. Stosowanie MPP ogranicza ryzyka podatkowe, a także pozwala na szybsze zwroty VAT dla wszystkich podatników. Dzięki temu zabiegowi wdrażanie MPP odbędzie się efektem domina, nawet jeśli Komisja Europejska nie zgodzi się na wariant… obowiązkowy.

Przypisy:

1. M. Majczyna, Ocena regulacji (w:) I. Ożóg (red.), Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT, Warszawa 2017, s. 362-363.
2. https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/docs/body/vat-study_summ_en.pdf
3. Podstawa prawna: ustawa z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 62).